Đưa tác phẩm nghệ thuật vào gốm Biên Hòa, lan tỏa văn hóa, lịch sử đến cộng đồng là hoạt động nhiều họa sĩ, nghệ nhân ở Đồng Nai đã và đang thực hiện.
Không chỉ mang đến những câu chuyện sống động mà qua các tác phẩm nghệ thuật, người nghệ sĩ thổi hồn cho gốm, tạo nên sự khác biệt, hấp dẫn cho sản phẩm gốm Biên Hòa.
Nghệ nhân Hoàng Ngọc Hiến (giữa) bên tác phẩm gốm kể sự kiện lịch sử trận đánh Rạch Gầm - Xoài Mút trưng bày trong một triển lãm tại TP.HCM
“Đánh thức” câu chuyện văn hóa, lịch sử
Ở Đồng Nai có nhiều họa sĩ đưa văn hóa, lịch sử lên tác phẩm gốm như: Đào Tấn Hưng, Mai Văn Nhơn, Đinh Công Việt Khôi, Lê Vân, Trần Đình Thắng, Hoàng Ngọc Hiến, Nguyễn Quang Hoàng… Nghệ nhân Hoàng Ngọc Hiến (chủ xưởng gốm Hiến Nam, P.Hóa An, TP.Biên Hòa) là một trong số những họa sĩ của Đồng Nai tiên phong trong việc đưa câu chuyện lịch sử, văn hóa vào gốm Biên Hòa. Không chỉ đưa hình ảnh nhân vật văn hóa Việt vào sản phẩm gốm, Hoàng Ngọc Hiến còn kể lại các trận đánh nổi tiếng trong lịch sử dân tộc qua những chiếc bình gốm. Tiêu biểu là cặp bình gốm kể trận đánh Rạch Gầm - Xoài Mút.
“Đó là cặp bình gốm tái hiện lại sự kiện lịch sử trận đánh Rạch Gầm - Xoài Mút diễn ra vào đêm 19 rạng 20-1-1785 giữa liên quân Xiêm-Nguyễn và quân Tây Sơn. Hình ảnh trung tâm trên bình là Nguyễn Huệ đang lãnh đạo quân thủy và quân bộ để tấn công giặc Xiêm. Cùng với Nguyễn Huệ, các tầng lớp nhân dân đã tham gia vào trận đánh lịch sử, đóng góp lương thực, thực phẩm và các vật dụng để nghĩa quân chiến đấu, giành thắng lợi cuối cùng” - nghệ nhân Hoàng Ngọc Hiến nói.
Cũng theo nghệ nhân Hoàng Ngọc Hiến, để đưa trận đánh lịch sử nổi tiếng lên bình gốm lớn không hề đơn giản. Khó nhất là việc chạm, khắc thần thái các nhân vật, nhất là hình ảnh Nguyễn Huệ. Bởi kích thước của mỗi chiếc bình khá lớn (cao hơn 1m, thể tích hơn 200 lít) cho nên thời gian làm việc, trang trí và vẽ màu men mất nhiều thời gian, phải hơn 2 tháng mới hoàn thành. Sau khi hoàn thành, anh đã đưa tác phẩm tham gia một số triển lãm ở Đồng Nai và TP.HCM.
“Cặp bình gốm tái hiện sự kiện lịch sử Rạch Gầm - Xoài Mút mới đây đã có người hỏi mua và tôi đã bán được một chiếc. Tôi hy vọng, qua các sản phẩm gốm mình thực hiện, nhiều người sẽ hiểu hơn về lịch sử, văn hóa của Đồng Nai nói chung, Việt Nam nói riêng” - anh Hiến chia sẻ.
Họa sĩ Nguyễn Quang Hoàng (hội viên Hội Văn học - nghệ thuật Đồng Nai) cũng thực hiện nhiều tác phẩm dựa trên ý tưởng đưa văn hóa, lịch sử Biên Hòa Đồng Nai vào gốm. Họa sĩ Quang Hoàng cho biết, đưa văn hóa, lịch sử của địa phương vào gốm là một đề tài khó, đòi hỏi bản thân mỗi họa sĩ phải bỏ nhiều thời gian để nghiên đi thực tế, tìm tòi cái độc đáo trong lối kiến trúc, phong tục tập quán… để thể hiện. Các tác phẩm của ông tập trung khai thác đề tài về Văn miếu Trấn Biên, Chiến khu Đ, di tích mộ Cự thạch Hàng Gòn.
“Tôi chủ yếu thực hiện các bức tranh gốm đề tài di tích. Trước khi làm tranh gốm tôi thường có phác thảo tranh bột màu để nắm hồn cốt của tác phẩm, sau đó chỉnh theo đúng ý tưởng rồi mới bắt tay thực hiện. Tôi dùng chất liệu gốm để phóng tác tác phẩm và chạm trực tiếp trên thân gốm. Tôi xem công đoạn quan trọng nhất là chấm men gốm bởi việc chấm men đòi hỏi người thợ phải rất am hiểu để phối màu sao cho phù hợp nhất. Khi chấm men trên tranh, bàn tay phải linh hoạt, khéo léo, dứt điểm trên mỗi đường nét” - họa sĩ Quang Hoàng bộc bạch.
Tiếp tục sáng tác để lan tỏa các giá trị
Với các họa sĩ, nghệ nhân, việc chuyển tải văn hóa, lịch sử lên gốm không chỉ lưu giữ vẻ đẹp của quê hương, đất nước mà còn “đánh thức” những câu chuyện, đưa chúng gần hơn với cộng đồng, nhất là đối với học sinh, sinh viên. Theo họa sĩ Đào Tấn Hưng, thực hiện tranh gốm đề tài danh nhân văn hóa, lịch sử là niềm vui, niềm hạnh phúc mỗi ngày của ông.
“Bằng cách này hay cách khác, nghề gốm truyền thống ở Biên Hòa đang được các nghệ nhân, họa sĩ gìn giữ và phát huy. Với tình yêu nghề, say mê gốm, mỗi người đã và đang đưa gốm truyền thống đi theo một hướng đi mới, có sự kết hợp hài hòa giữa văn hóa, lịch sử và mỹ thuật. Riêng tôi, trong điều kiện sức khỏe cho phép, tôi đang tích cực thực hiện thêm nhiều tác phẩm tranh ghép gốm về Biên Hòa - Đồng Nai để giới thiệu đến bạn bè, du khách gần xa” - họa sĩ Đào Tấn Hưng nói.
Có thể nói, trên cơ sở kế thừa và phát huy giá trị văn hóa, các họa sĩ, nghệ nhân gốm trên địa bàn tỉnh đã và đang dần khẳng định vị trí của mình. Lựa chọn đưa văn hóa, lịch sử lên gốm truyền thống là cách góp phần làm hồi sinh và phong phú thêm kho tàng nghệ thuật của dân tộc.
Hòa Bình
