(CTT- Đồng Nai) - Gần 7 thập kỷ qua đi, Cuộc phá khám Tân Hiệp đầu tháng 12-1956 mãi là dấu son chói lọi trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ nền độc lập của Tổ quốc...
Các đại biểu dâng hương tại Bia tưởng niệm trong khuôn viên Nhà lao Tân Hiệp
Các đại biểu dâng hương tại Bia tưởng niệm trong khuôn viên Nhà lao Tân Hiệp
Trao đổi với các chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày (CSCMBĐBTĐ) và con, cháu của họ trong Đại hội các CLB Nối tiếp truyền thống tỉnh thuộc Hội CSCMBĐBTĐ tỉnh Đồng Nai mới đây, bà Trương Mỹ Hoa, nguyên Phó Chủ tịch nước từng bị giam tại Nhà lao Tân Hiệp nhớ lại, vào lúc 17 giờ 50 phút Chủ nhật 2-12-1956, bọn địch gõ kẻng để đổi phiên gác và các tù nhân chuẩn bị vào trại. Đây là lúc sơ hở vì 18 giờ mới đổi phiên, nên bọn lính bảo an nhận ca gác thường lơ là khi hết giờ canh gác.
Khi đồng chí Nguyễn Văn Chuộng (Sáu Chuộng), một đảng viên được Đảng ủy cử làm tổng đại diện Nhà lao Tân Hiệp cởi áo trắng phất ra ám hiệu, các mũi xung kích nhanh chóng tiến thẳng đến các mục tiêu đã được phân công. Đội xung kích lập tức triển khai khống chế Giám đốc trại giam, bọn giám thị, cắt đứt điện thoại, xung phong cướp kho súng và mở cổng... đoàn người từ các trại chạy ào ra cổng đông như nước vỡ bờ, vượt qua sân bóng, suối Đồng Tràm, chạy qua các ngả đường tỏa về các hướng nhằm tránh tai mắt của kẻ thù...
“15 phút đầu, ta hoàn toàn làm chủ tình hình; bọn lính địch trong nhà tù bị ta tấn công bất ngờ, vô cùng hoảng hốt, chỉ lo bảo toàn tính mạng nên chưa kịp chống trả; hơn 15 phút sau, chúng trấn tĩnh, vội vàng nổ súng truy đuổi. Địch ở một số lô cốt đã dùng súng trung liên bắn xối xả ra hướng cổng trại và các CSBĐBTĐ đang chạy khiến nhiều người bị thương và 22 người hy sinh; trong đó có nhà báo Dương Tử Giang”, bà Trương Mỹ Hoa nhớ lại.
Theo bà Trần Thị Hòa, Chủ tịch Hội CSCMBĐBTĐ tỉnh, cuộc phá khám Tân Hiệp (Nhà lao Tân Hiệp ngày nay) diễn ra cách đây 67 năm thực sự là cuộc nổi dậy quy mô lớn, có Đảng lãnh đạo, được chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng.
Bà Trần Thị Hòa xúc động bộc bạch: “Trong cuộc vượt ngục đó, 462 chiến sĩ đã thoát khỏi sự giam cầm của địch, trở về với Đảng, với Nhân dân tiếp tục đấu tranh. 22 đồng chí mãi mãi nằm lại với đất mẹ, gửi lại tuổi xuân cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc”.
Hầu hết những người bị địch bắt giam trong Nhà lao Tân Hiệp là đảng viên, là cán bộ tham gia kháng chiến, từ nhiều trại giam của Mỹ ngụy ở khắp miền Nam được chúng chuyển đến đây để phân loại và đưa đi đày ở nơi khác. Để tập hợp lực lượng đấu tranh, tổ chức Đảng trong Nhà lao Tân Hiệp đã lãnh đạo làm cuộc vượt ngục nổi tiếng, trở thành dấu son trong lịch sử đấu tranh chống đế quốc Mỹ xâm lược.
Tháng 2-1956, chi bộ Nhà lao Tân Hiệp được lập lại lãnh đạo phong trào đấu tranh đến tháng 7-1956, Đảng ủy nhà lao chính thức thành lập gồm 7 đồng chí do đồng chí Nguyễn Trọng Tâm (tức đồng chí Nguyễn Duy Đán) làm Bí thư. Dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy, hệ thống tổ chức Đảng ở Nhà lao Tân Hiệp đã hình thành từ các tổ đảng và chi bộ ở các trại. Có sự lãnh đạo của Đảng, mọi cuộc sinh hoạt và đấu tranh trong nhà lao đều được tổ chức chặt chẽ và có sự phối hợp nhịp nhàng.
Với tâm niệm “Sống vĩ đại, chết vinh quang”, Đảng ủy Nhà lao Tân Hiệp đã chuẩn bị cho cuộc vượt ngục một cách kỹ lưỡng, bí mật xin chỉ thị của Liên Tỉnh ủy miền Đông, Ban Binh vận Xứ ủy cho phép tổ chức một cuộc phá khám nhằm mau chóng thoát khỏi nhà tù, tố cáo tội ác của Mỹ - ngụy cho nhân dân yêu hòa bình thế giới và nhân dân cả nước được biết.
*Tiếp nối truyền thống
Bà Trần Thị Hòa cho rằng, quá trình vượt ngục tìm về với cách mạng, các chiến sĩ chúng ta gặp vô vàn khó khăn, vì sức khỏe yếu, thiếu thốn lương thực, thuốc men, phải ăn rau dại, trái rừng, thậm chí phải nhịn đói nhiều ngày liền, lại bị kẻ thù truy đuổi; nhiều đồng chí bị thất lạc. Nhiều đồng chí vì quá kiệt sức, khi mới đến bờ sông đã ngã bổ xuống dòng nước và bị nước cuốn trôi.
Quá trình tìm về cách mạng đã có đồng chí phải nằm lại dọc đường chỉ kịp một lời nhắn gửi: Tôi phải ở lại đây vì không còn sức đi nữa rồi! Khi nào khỏe lại, tôi sẽ tiếp tục đi. Nếu có hy sinh thì anh em báo lại với Đảng là tôi đã hoàn thành nhiệm vụ. Nhiều đồng chí bị địch bắt trước khi bị hành quyết còn hô vang: “Chủ tịch Hồ Chí Minh muôn năm!”…
Kế thừa xứng đáng truyền thống đấu tranh cách mạng của cha ông, trực tiếp là cuộc vượt ngục lịch sử 2-12-1956, trong cuộc Tọa đàm “50 năm Ngày chiến thắng trở về” của các cựu CSCMBĐBTĐ Đồng Nai được Hội CSCMBĐBTĐ tỉnh tổ chức đúng vào dịp kỷ niệm 19-5-2023, anh Võ Văn Trung, Phó Bí thư Tỉnh Đoàn Đồng Nai xúc động bày tỏ sự biết ơn với các thế hệ cha ông đã hy sinh xương máu, tuổi xuân cho độc lập của Tổ quốc.
Anh Võ Văn Trung cho rằng, để có được hòa bình, tuổi trẻ Đồng Nai tiếp nối và kế thừa xứng đáng truyền thống đấu tranh anh dũng, kiên cường của các cô chú cựu CSCMBĐBTĐ. Noi gương các cô, các chú để nỗ lực vươn lên, phát huy tinh thần tình nguyện của tuổi trẻ, góp phần xây dựng tỉnh Đồng Nai giàu mạnh, văn minh.
Tham luận trong Đại hội các CLB Tiếp nối truyền thống tỉnh mới đây, anh Nguyễn Tấn Tài, con của cựu CSCMBĐBTĐ H.Cẩm Mỹ Nguyễn Tấn Lực luôn tâm niệm phải nỗ lực để xứng đáng với truyền thống cha ông.
Anh Tài tâm sự: “Cha tôi bị giam tại Nhà lao Quảng Ngãi nhưng chứng kiến những di chứng chiến tranh để lại cùng những câu chuyện xúc động các cô, chú cựu tù Nhà Lao Tân Hiệp và các nhà lao đế quốc, tôi nghĩ mình phải nỗ lực thật nhiều để xứng đáng với sự hy sinh của cha, ông; để máu xương của cha ông ta tiếp tục được tô đẹp, dựng xây trên quê hương giàu mạnh”.
