(CTT-Đồng Nai) - Với diện tích hơn 12 ngàn ha, xoài là một trong những cây ăn trái chủ lực có thế mạnh xuất khẩu của Đồng Nai. Đây cũng là một trong số ít những mặt hàng trái cây tươi thu hút được nhiều doanh nghiệp đầu tư chế biến.
Chế biến xoài keo nhập khẩu từ Campuchia tại một doanh nghiệp chế biến trái cây ở xã Phú Túc, H.Định Quán
Chế biến xoài keo nhập khẩu từ Campuchia tại một doanh nghiệp chế biến trái cây ở xã Phú Túc, H.Định Quán
Tuy nhiên, vụ thu hoạch năm nay, nông dân trồng xoài lại thêm một vụ mùa thua lỗ vì bán được giá thấp. Vài năm trở lại đây, nông dân đua nhau chặt bỏ cây xoài vì đầu ra bấp bênh. Nguyên nhân, ngành hàng này chưa xây dựng được chuỗi liên kết bền vững từ sản xuất đến tiêu thụ, chế biến.
Thị trường xuất khẩu trái tươi nhiều rủi ro
Sau dịch Covid-19 đến nay, nông dân trồng xoài đối mặt với nhiều khó khăn khi vào vụ thu hoạch, giá xoài bán ra thường dưới giá thành sản xuất do xuất khẩu gặp khó, thị trường tiêu thụ trong nước cũng chậm hơn nhiều so với trước đó.
Ngay cả năm 2023, tình hình xuất khẩu trái cây tươi nói chung, trái xoài nói riêng tăng trưởng tốt hơn so với năm trước. Nhưng chỉ những nhà vườn làm xoài trái vụ hoặc thu hoạch sớm mới bán được với giá cao; đa số nông dân thu hoạch chính vụ đều lỗ vốn. Đặc biệt, giống xoài Đài Loan xuất khẩu trước đây thu lợi nhuận cao được nông dân đua nhau mở rộng diện tích thì 3 năm liên tiếp vừa qua đều thua lỗ. Trái xoài cứ được mùa là mất giá vì chỉ bán tươi cho thương lái xuất khẩu đi Trung Quốc, khi nguồn cung lớn hơn cầu hoặc thị trường này tạm ngưng nhập khẩu thì nông dân không biết bán đi đâu.
Cụ thể, vào đầu vụ, giá xoài cát hòa lộc bán được hơn 20 ngàn đồng/kg; xoài Đài Loan xuất khẩu bán được từ 15-17 ngàn đồng/kg. Trong đó, giá xoài Đài Loan có mức giảm sâu nhất, khi rộ vụ giá bán tại vườn còn từ 7-8 ngàn đồng/kg, cuối vụ chỉ còn khoảng 3 ngàn đồng/kg. Với mức giá hiện nay, trừ công hái, nông dân thu về chưa đến 2 ngàn đồng/kg, trừ thêm chi phí bao trái 1,5 ngàn đồng/trái thì người trồng hầu như mất trắng chi phí đầu tư cũng như công chăm sóc.
Ông Nguyễn Dũng, Giám đốc HTX Thương mại dịch vụ nông nghiệp cây xoài Xuân Trường (xã Xuân Trường, H.Xuân Lộc) cho biết, do vùng xoài tại địa phương tập trung làm trái vụ nên sản lượng xoài chính vụ không cao. Hiện tại địa phương còn rất ít vườn xoài cho thu hoạch nhưng vẫn không tìm được thương lái thu mua dù xoài Đài Loan, xoài Úc rớt giá chỉ còn 2-3 ngàn đồng/kg. Nguyên nhân hiện thị trường xuất khẩu đang đứng, thị trường trong nước lại không chuộng 2 giống xoài trên.
Cùng khó khăn, ông Lại Hồng Chí, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp cây ăn trái Đồi Sabi (xã Xuân Bắc, H.Xuân Lộc) chia sẻ: “Dù tôi mở vựa thu mua, tiêu thụ trái xoài nhưng vụ xoài năm nay, với 4ha xoài Đài Loan, gia đình tôi lỗ khoảng 150 triệu đồng vốn đầu tư. Xoài Đài Loan của các xã viên khó tiêu thụ nhưng tôi vẫn phải nhập thêm xoài keo Campuchia về bán vì có xoài keo thì các bạn hàng mới mua thêm xoài Đài Loan”.
Nghịch lý phải nhập xoài về chế biến
Nhiều năm trở lại đây, trái xoài tươi luôn luẩn quẩn trong vòng lặp được mùa rớt giá. Ngoài rủi ro từ thị trường xuất khẩu trái xoài tươi, nghịch lí hiện nay, tuy không thiếu các cơ sở, doanh nghiệp chế biến trái xoài tươi nhưng lại phải nhập khẩu nguyên liệu mà chưa ưu tiên sử dụng nguồn xoài trong nước.
Ông La Chí Thanh, Tổ trưởng Tổ hợp tác xoài Phú Quý tại xã La Ngà, H.Định Quán cho hay, hiện một số nông dân đang chặt bỏ giống xoài Đài Loan vì càng đầu tư càng lỗ. Nguyên nhân đầu ra của giống xoài này hoàn toàn phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Mỗi khi thị trường xuất khẩu đình đốn thì nông dân chỉ đổ bỏ vì người tiêu dùng trong nước không ưa chuộng; doanh nghiệp, cơ sở chế biến tại địa phương cũng không thu mua.
Theo đó, mỗi khi rộ vụ thu hoạch, xoài trong nước bán rẻ như cho, thậm chí bỏ chín rục trong vườn trong khi các doanh nghiệp, cơ sở chế biến xoài lại chủ yếu sử dụng giống xoài nhập khẩu làm nguyên liệu. Một số HTX, tổ hợp tác xoài trên địa bàn tỉnh từng ký kết hợp tác với các doanh nghiệp, cơ sở chế biến trên địa bàn tỉnh để đưa trái xoài vào chế biến nhưng hiệu quả chưa cao. Đại diện HTX Nông nghiệp, dịch vụ, thương mại, du lịch Suối Lớn (xã Xuân Hưng, H.Xuân Lộc) chia sẻ, doanh nghiệp chế biến đưa ra mức giá bao tiêu cả vụ với trái xoài Đài Loan chỉ từ 4-4,5 ngàn đồng/kg, nông dân không mặn mà tham gia vì mức giá này cho lợi nhuận thấp. Đây cũng là nguyên nhân khiến các chuỗi liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp khá lỏng lẻo, thiếu sự ràng buộc về mặt pháp lý. Theo đó, khi xoài có giá cao thì nông dân phá vỡ cam kết bán hàng cho thương lái; khi giá thấp thì doanh nghiệp chế biến đã ký kết mua nguyên liệu từ nguồn khác.
Theo một số doanh nghiệp, cơ sở chế biến trên địa bàn tỉnh, họ ưu tiên sử dụng giống xoài keo nhập khẩu từ Campuchia làm nguyên liệu chế biến vì trái xoài này có nhiều ưu điểm như: thịt chắc, màu đẹp, hạt lép, cơm dày nên tỷ lệ hao hụt thấp…Một lợi thế rất lớn là thời gian thu hoạch của trái xoài này kéo dài đến 10/12 tháng/năm; giá bán khá ổn định so với các giống xoài trong nước. Cụ thể, hiện giá xoài keo nông dân bán tại vườn cũng chỉ hơn 3 ngàn đồng/kg, khi sốt giá cũng chỉ hơn 10 ngàn đồng/kg.
